Rodzinna Piecza Zastępcza -Warto wiedzieć

Rodzinna Piecza Zastępcza – warto wiedzieć

Umieszczenie dziecka w pieczy

Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd rodzinny wyda odpowiednie zarządzenia. Sąd może zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej (placówka opiekuńczo -wychowawcza) albo powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej albo zarządzić umieszczenie małoletniego w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej.

Umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej powinno nastąpić po wyczerpaniu wszystkich form pomocy rodzicom dziecka, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, chyba że dobro dziecka wymaga zapewnienia mu niezwłocznie pieczy zastępczej.

Dziecko umieszcza się w pieczy zastępczej do czasu zaistnienia warunków umożliwiających jego powrót do rodziny albo umieszczenia go w rodzinie przysposabiającej. Orzeczenie w przedmiocie umieszczenia dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej zapada w formie postanowienia, które jest skuteczne i wykonalne z chwilą ogłoszenia, a gdy ogłoszenia nie było, z chwilą wydania. Sąd opiekuńczy może zmienić swe postanowienie nawet prawomocne, jeżeli wymaga tego dobro osoby, której postępowanie dotyczy, a zatem jeśli ustąpią przesłanki dla których ustanowiono rodzinę zastępczą lub umieszczono dziecko w rodzinnym domu dziecka, sąd może orzec o powrocie dziecka do rodziców biologicznych.
 

Bieżąca piecza nad dzieckiem

Obowiązek i prawo wykonywania bieżącej pieczy nad dzieckiem umieszczonym w rodzinnej pieczy zastępczej, jego wychowania i reprezentowania w tych sprawach, a w szczególności w dochodzeniu świadczeń przeznaczonych na zaspokojenie jego potrzeb, należą do rodziny zastępczej lub prowadzącego rodzinny dom dziecka.
 

Pozostałe obowiązki i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej należą do rodziców dziecka.

Sąd rodzinny może jednak postanowić inaczej. W sytuacji gdy rodzice dziecka umieszczonego
w pieczy zastępczej mają ograniczoną władzę rodzicielską, to nadal przysługuje im prawo do decydowania o istotnych dla dziecka sprawach, np. wyrażenie zgody na leczenie lub przeprowadzenie zabiegu, zwrócenie się do sądu o wyrażenie zgody na odrzucenie w imieniu małoletniego spadku, a po jej uzyskaniu, odrzucenie w imieniu dziecka spadku, złożenie wniosku o orzeczenie o niepełnosprawności, złożenie wniosku o wydanie paszportu czy dowodu osobistego, złożenie wniosku w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Rodzina zastępcza lub prowadzący rodzinny dom dziecka w przykładowo wymienionych sprawach nie będą uprawnieni do reprezentowania dziecka. Jeśli opiekun zastępczy napotka na przeszkodę w uzyskaniu od rodzica zgody na dokonanie wskazanych czynności, to istnieje możliwość aby sąd rodzinny wyraźnie upoważnił rodzinę zastępczą do dokonywania określonych czynności. W tym celu należy złożyć w sądzie stosowny wniosek o rozszerzenie uprawnień do decydowania w sprawach dziecka.

Tylko osoby, które jednocześnie pełnią funkcję opiekuna zastępczego i opiekuna prawnego, mogą podejmować decyzje w istotnych sprawach dotyczących osoby dziecka bez zgody sądu. Opieka prawna jest ustanawiana gdy rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej, a zatem nie mogą decydować już o istotnych dla dziecka sprawach.
 

Alimenty na rzecz dziecka umieszczonego w pieczy

Dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie we Wrocławiu, jako jednostki właściwej do finansowania pobytu dziecka w pieczy zastępczej, może dochodzić na rzecz dziecka przebywającego w pieczy zastępczej świadczeń alimentacyjnych. W przypadku gdy od umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej upłynął rok, Dyrektor jest zobowiązany do wytoczenia powództwa alimentacyjnego. Niezależnie od powyższego rodzina zastępcza lub prowadzący rodzinny dom dziecka jest uprawniona do samodzielnego dochodzenia alimentów od rodziców na rzecz dziecka. Pozew o alimenty składa się w Sądzie Rejonowym, Wydziale III Rodzinnych i Nieletnich sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania powoda (małoletniego dziecka) lub pozwanego (rodziców dziecka). Od pozwu nie uiszcza się żadnej opłaty. W sytuacji zasądzenia alimentów, będą one płatne do rąk rodziny zastępczej, chyba że sąd postanowi inaczej.

Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy,
- ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego,
- ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Ubezpieczenie zdrowotne

Rodzic zastępczy, który podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, ma obowiązek zgłosić do Narodowego Funduszu Zdrowia (za pośrednictwem swojego pracodawcy lub ZUS) członków rodziny, którzy po zgłoszeniu uzyskują prawo do świadczeń opieki zdrowotnej. Za członków rodziny, zgodnie z art. 5 pkt 3a ustawy uznaje się następujące osoby: dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej - do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi - bez ograniczenia wieku.

W sytuacjach, gdy opiekunowie zastępczy nie posiadają prawa do ubezpieczenia zdrowotnego, należy wykorzystać inne możliwości, określone w przepisach. Zgodnie z art. 66 ust. 1 ustawy, obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają: (...)

uczniowie oraz słuchacze zakładów kształcenia nauczycieli w rozumieniu przepisów
o systemie oświaty, niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;

dzieci do czasu rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego (...) niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, z zastrzeżeniem art. 81 ust. 8 pkt 3;

studenci i uczestnicy studiów doktoranckich niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, z wyłączeniem osób, o których mowa w art. 3 ust. 2 pkt 1.

Osoby, o których mowa w art. 66 zgłaszają do ubezpieczenia zdrowotnego odpowiednio szkoły, zakłady kształcenia nauczycieli, szkoły wyższe, jednostki prowadzące studia doktoranckie. Dzieci, które nie podlegają obowiązkowi szkolnemu zgłasza do ubezpieczenia zdrowotnego ośrodek pomocy społecznej na wniosek opiekuna prawnego lub faktycznego dziecka albo z własnej inicjatywy.

Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

 

Świadczenia rodzinne

Prawo do zasiłku rodzinnego i dodatków do tego zasiłku przysługuje:

- rodzicom,

- jednemu z rodziców albo

- opiekunowi prawnemu dziecka,

- opiekunowi faktycznemu dziecka,

- osobie uczącej się.

Ilekroć w ustawie jest mowa o sobie uczącej się - oznacza to osobę pełnoletnią uczącą się, niepozostającą na utrzymaniu rodziców w związku z ich śmiercią lub w związku z ustaleniem wyrokiem sądowym lub ugodą sądową prawa do alimentów z ich strony (osoby kontynuujące naukę, które nie spełniają powyższych przesłanek nie mogą się ubiegać o zasiłek rodzinny).

Zasiłek rodzinny nie przysługuje, jeżeli dziecko zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w pieczy zastępczej (art. 7 pkt 2 ustawy).

Podstawa prawna:
- ustawa o świadczeniach rodzinnych z dnia 28 listopada 2003 r.

Podatek dochodowy i ulga podatkowa

Świadczenia przyznane na pokrycie kosztów utrzymania dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych oraz przyznawane osobom usamodzielnianym są wolne od podatku dochodowego.

Dotyczy to także świadczeń rodzinnych otrzymanych na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, dodatków pielęgnacyjnych, dodatków do rent rodzinnych dla sierot zupełnych, wypłaconych na podstawie odrębnych przepisów.

Ulga przysługuje z tytułu wychowywania małoletnich dzieci w stosunku do których:

- wykonywana była władza rodzicielska albo

- pełniona była funkcja opiekuna prawnego, jeżeli dziecko zamieszkiwało z takim opiekunem albo

- sprawowana była opieka poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Ustawodawca wprowadził mechanizm, zgodnie z którym odliczenie przysługuje za każdy miesiąc, w którym podatnik wykonywał władzę rodzicielską, pełnił funkcję opiekuna prawnego albo sprawował opiekę. Odliczenie dotyczy obojga rodziców, opiekunów prawnych albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Kwotę ulgi mogą odliczyć od podatku w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej.

Podstawa prawna:
- ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r.
 

Renta rodzinna

Zgodnie z art. 67 ustawy, do renty rodzinnej uprawnieni są między innymi: przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka. W/w osoby muszą spełniać następujące warunki:

zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku oraz nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli:

a) nie mogą zapewnić im utrzymania albo

b) ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.

Renta rodzinna przysługuje do ukończenia nauki w szkole, jeżeli dziecko przekroczyło 16. rok życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat, albo bez względu na wiek, w odniesieniu do osób niezdolnych do pracy oraz do samodzielnej egzystencji. Jeżeli dziecko osiągnęło 25. rok życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Podstawa prawna:
- ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
 

Urlop wychowawczy

Zgodnie z art. 29 ustawy, zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10. roku życia.

Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.